Betje Wolff en Aagje Deken Erfenis
Betje Wolff en Aagje Deken Erfenis
1. Monumenten en gedenkplaatsen
Beeld Wolff en Deken, Nes aan de Amstel
Agatha Deken werd in 1741 geboren in het plaatsje Nes aan de Amstel, in de gemeente Amstelveen. In haar geboorteplaats werd op 25 maart 1970 een beeld van Betje Wolff en Aagje Deken onthuld, gemaakt door Hans Bayens. Het is een bronzen beeld van een zittende en een staande vrouw, die samen een boek lezen. Het beeld staat tegenover de katholieke kerk. Op het bijbehorende informatiebord is de volgende tekst te lezen: Denk nooit aan Betje Wolff, of denk aan Aagje Deken.
Fontein Bellamypark, Vlissingen
Betje Wolff werd in 1738 in Vlissingen geboren. Ook in haar geboorteplaats herinnert een monument aan de beide schrijfsters.
In 1880 werd een commissie opgericht die geld inzamelde voor de oprichting van een monument voor Wolff en Deken in Vlissingen. Op 24 juli 1884 (de 146e geboortedag van Betje Wolff) werd het monument onthuld voor Betje Wolff en Aagje Deken. De fontein is geplaatst op het naar de schrijfster genoemde Betje Wolffplein, maar in 1907 verplaatst naar het Bellamypark (genoemd naar de dichter Jacobus Bellamy, die ook in Vlissingen werd geboren). In 1947 werd het opnieuw verplaatst, naar de huidige locatie in het park. In 1979 is de fontein gerestaureerd, in 2011 staat een nieuwe restauratie op het programma.
De fontein ter nagedachtenis aan Elisabeth Wolff en Agatha Deken is een rijksmonument. Het bestaat uit een vijver met in het midden een zuil, met daarop plaquettes, tekst en de afbeeldingen van Wolff en Deken. Bovenop is een schaal met leeuwenkoppen te zien.
Gevelsteen en kunstwerk geboortehuis Betje Wolff, Vlissingen
Op de woning op Nieuwendijk 21 in Vlissingen, op de plaats waar ooit het geboortehuis van Betje Wolff stond, is in 1988 een gevelsteen geplaatst. Het oorspronkelijke woonhuis, dat ‘Huis met den Zonnewijzer’ heette, is in 1946 gesloopt. De gevelsteen uit 1988 is ontworpen in opdracht van de Vereniging Vrienden van het Stedelijk Museum Vlissingen.
Op de Nieuwendijk in Vlissingen is sinds 1983 ook het kunstwerk Briefwisseling Betje Wolff en Aagje Deken van kunstenaar Jan Haas te vinden: vier stalen enveloppen aan de gevel staan symbool voor deze briefwisseling. Foto's van het beeld zijn te vinden op Wikipedia of op de website van de kunstenaar.
Gevelsteen Rechtestraat 40, De Rijp
Het woonhuis aan Rechtestraat 40 in De Rijp heeft een gevelsteen met daarop de vermelding dat Betje Wolff en Aagje Deken er hebben gewoond. Zij leefden hier van 1778 tot 1782.
Lommerlust, Beverwijk
In 1782, het jaar dat Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart verscheen, kocht Aagje Deken het buitenverblijf Lommerlust aan de Peperstraat in Beverwijk. De schrijfsters woonden hier tot 1788, toen ze emigreerden naar Frankrijk en in de Bourgogne gingen wonen. Bekend is de dichtregel van Betje Wolff, ‘O Lommerlust, mijn alles!’
In de tuin van Lommerlust stond een rieten huisje, de werkruimte van de auteurs en de plaats waar zij Sara Burgerhart schreven. Het is bekend geworden onder de naam ‘Riete kluisje’. Helaas is er van het buitenverblijf en het oorspronkelijke rieten huisje niets over: op de plaats van het buitenhuis staat nu een bejaardentehuis. Wel staat de binnenplaats van het bejaardencomplex een replica van het schrijvershuisje. In 1991, toen er plannen waren om het ‘kluisje’ te slopen, werd er op initiatief van schrijfster Meta Bison een ‘Stichting tot behoud van het tuinhuisje van de dames Betje Wolff en Aagje Deken te Beverwijk’ opgericht. Lees meer hierover op de website van DBNL.
Gedenksteen begraafplaats Ter Navolging, Scheveningen
Betje Wolff overlijdt op 5 november 1804, slechts negen dagen later Aagje Deken. Beide schrijfsters liggen samen begraven op de begraafplaats Ter Navolging in Scheveningen. In 1895 werd hier een gedenksteen geplaatst voor Wolff en Deken.
Onbreekbare Burgerharten
De erfenis van Betje Wolff en Aagje Deken komt ook aan de orde in het boek Onbreekbare burgerharten. De historie van Betje Wolff en Aagje Deken uit 2004, onder redactie van Peter Altena en Myriam Everard: ‘In Onbreekbare Burgerharten wordt de geschiedenis van de herinnering aan Wolff en Deken vastgelegd. De liefde voor beide schrijfsters kreeg gestalte in onderzoek en verbeelding, in gedenkstenen, tentoonstellingen, beelden en prenten, in een museum en in de talloze heruitgaven van De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart.’
2. Archieven, bibliotheken en musea
Letterkundig museum. Den Haag
Het Letterkundig Museum beheert van Betje Wolff en Aagje Deken een klein aantal documenten. Er zijn enkele officiële papieren van de kerk van Betje Wolff uit Vlissingen. Ook zijn er enkele brieven, bijvoorbeeld een gezamenlijke brief van Wolff en Deken aan Coosje Busken, een vriendin uit Vlissingen.
Zie voor een overzicht van alle documenten van Wolff & Deken in het Letterkundig Museum de catalogus van het musuem.
Betje Wolff Museum, Midden-Beemster
Betje Wolff woonde tijdens haar huwelijk met dominee Adriaan Wollf in de pastorie van de Nederlands-hervormde gemeente in Middenbeemster, op Middenweg 178. Sinds 1950 is er het Museum Betje Wolff gehuisvest.
Historische Bibliotheek van Gemeentearchief, Vlissingen
De Historische Bibliotheek van het Gemeentearchief Vlissingen heeft een grote verzameling over Betje Wolff en Aagje Deken.
Universiteitsbibliotheek, Leiden
De Universiteitsbibliotheek Leiden bezit brieven en manuscripten van Wolff en Deken.
Haags Historisch Museum, Den Haag
Van 8 maart tot en met 4 september 2011 stelde het Haags Historisch Museum enkele markante Haagse vrouwen centraal in de manifestatie Vrouwen rond de Hofvijver. In het museum was een speciale route uitgezet langs portretten en voorwerpen van vrouwen als Betje Wolff en Aagje Deken.
3. Toeristische route
Wandelen door literair Vlissingen
Op 26 maart 2011 organiseerde Bibliotheek Vlissingen een literaire wandeling door Vlissingen. Wegens succes werd de wandeling op 25 juni voor de tweede keer georganiseerd.