Herman Gorter Erfenis

Ga direct naar de inhoud, het zoekveld of het hoofdmenu.

Herman Gorter Erfenis

1. Monumenten en gedenkplaatsen

Herman Gorterhuis, Wormerveer

Op Zaanweg 36 in Wormerveer staat het geboortehuis van Herman Gorter, dat tegenwoordig de naam Herman Gorterhuis draagt. Het pand is gebouwd in 1836 en is nu een rijksmonument. Lees meer op de website van het Noordhollands Dagblad en via de Beeldbank Noord-Holland.

Beeld F.D. Hoekstraplein, Balk

In 1982 werd in Balk een beeldje van Gorter geplaatst, gemaakt door Suze Boschma-Berkhout. Het is in 1982 geschonken aan de bevolking van Balk ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van drukkerij-uitgeverij Hoekstra. Het beeld stond eerst bij het Raadhuis, maar is later verplaatst naar het F.D. Hoekstraplein.

Als kind logeerde Gorter regelmatig bij zijn grootvader ds. Douwe Simons Gorter, die van 1854 tot 1876 doopsgezind predikant van Balk was.

Standbeeld Zeeweg, Bergen aan Zee

Herman Gorter woonde een aantal jaren in een huis in de duinen, tussen Bergen en Bergen en Zee. Hier trok hij zich in 1911 terug om zich aan de poëzie te wijden. Op de website van de BSWA (Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland) is hierover het volgende te lezen:

‘Hij leefde daar in een soort extase. Niet alleen werkte hij onder hoogspanning, ook forceerde hij zichzelf tot onmatig zware sportieve prestaties, bijvoorbeeld door zich ver en lang in zee te wagen. Terwijl hij, in juli 1911, de laatste regels schreef van de eerste versie van het epos 'Pan', werd hij getroffen door een lichte hartaanval. Na maanden rust herstelde hij redelijk, maar sindsdien was hij, tot aan zijn dood, regelmatig depressief en lichamelijk ziek. Hij leed aan hartkloppingen, ademnood en flinke keelinfecties. Het meest van al kwelde hem de 'lichen', een huidziekte die hem zware slaapstoornissen bezorgde.’

In 1990 werd een standbeeld aan de Zeeweg in Bergen aan Zee geplaatst. Het is een bronzen beeld op lage sokkel, met daarop de naam en levensjaren van Herman Gorter. Rechts, achter en links staan de teksten De dagen zijn / lichtreuzen / daar wandel ik / laag tusschen. Dit zijn de laatste regels van het gedicht ‘Al die Grijze dagen’, verschenen in Verzen. Het kunstwerk is gemaakt door Hans Bayens.

Muurgedicht Uiterstegracht 62, Leiden

Sinds mei 1998 heeft de gevel van Uiterstegracht 62 in Leiden een muurgedicht van Herman Gorter. Het was het 58e muurgedicht dat is aangebracht in de Sleutelstad. Het bestaat uit de twee gedichten ‘Blauw vlamt de lucht’, uit de bundel Verzen (uit 1928).

Herman Gorterhof, Spijkenisse

In 2007 is in Spijkenisse het Herman Gorterhof geopend, de bouw startte in 2005. In dit hof zijn op panelen van anderhalve meter vier portretten van dichters geschilderd, allen Tachtigers: Herman Gorter, Willem Kloos, Albert Verwey en Jacques Perk. De schilderijen hangen in een zogenoemde vide, met verlichting.

2. Archieven, bibliotheken en musea

Geheugen van Nederland

Op de website van Het Geheugen van Nederland is beeldmateriaal te vinden over Herman Gorter.

Huygens Instituut

Sinds 2000 loopt het project 'Herman Gorter. Correspondentie', waarbij het Huygens Instituut een inventarisatie maakt van alle bewaarde of geregistreerde brieven van en aan Herman Gorter. Op dit moment bestaat de database (voorlopig alleen intern te raadplegen) uit ruim tweeduizend brieven, met gegevens over datering, vorm, vindplaats en inhoud.

Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis

Het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis biedt een uitgebreide online catalogus, collectiegidsen en diverse andere toegangsmiddelen aan vanaf de eigen website. Om zomaar wat te noemen: nieuwsbrieven, virtuele tentoonstellingen, webgidsen en bibliografieën.

Ook over Herman Gorter is via de website veel te vinden. Behalve de 153 documenten uit de IISG-verzamelingen zijn dit bijvoorbeeld archiefinventarissen waarin Gorter wordt genoemd, en beeldmateriaal van de auteur. Ook in de Biografieën Nederlandse arbeidersbeweging wordt Gorter diverse keren genoemd.

Letterkundig Museum, Den Haag

In het Letterkundig Museum worden talrijke brieven bewaard van Herman Gorter aan Uitgeverij C.A.J. van Dishoeck, Augusta de Wit, Alphons Diepenbrock en de beide maîtresses, Ada Prins en Jenne Clinge Doorenbos. Werken als De arbeidersraad, Pan en niet te vergeten Mei zijn in handschrift aanwezig. In 2010 werd de collectie nog aanzienlijk uitgebreid met unieke brieven, handschriften en een door Gorter gedragen jas met bontkraag.

Zie voor een overzicht van alle documenten van Herman Gorter in het Letterkundig Museum de Catalogus van het museum.

3. Media en overig

Herman Gorter-prijs

De Herman Gorter-prijs was een poëzieprijs die van 1972 tot 2002 werd uitgereikt door het Amsterdams Fonds voor de Kunst (AFK). Het was een voortzetting van de Poëzieprijs van de Gemeente Amsterdam. De prijs, die werd toegekend voor een gedicht of poëziebundel verschenen in het voorafgaande kalenderjaar, werd eerst tweejaarlijks en vanaf 1988 ieder jaar uitgereikt. Na 2002 werd de prijs samen met zeventien andere prijzen (waaronder de Busken Huet-prijs en de Multatuli-prijs) samengevoegd tot de Amsterdamprijs voor de Kunsten.

Op Literatuurplein is te vinden wie de prijs in welk jaar in ontvangst heeft mogen nemen.

4. Toeristische routes

Fiets- en wandelroutes gemeente Bergen

Bij uitgeverij Conserve zijn de laatste jaren drie boeken verschenen met literaire fiets- of wandelroutes in de gemeente Bergen. Deel 1 ging over Bergen (Hier scheen 't geluk bereikbaar), deel 2 over Schoorl, Groet en Camperduin (Hier schijnt de zon) en deel 3 over Bergen aan Zee (Hier is het paradijs niet verloren).

Deel 2 bevat een fiets/wandelroute van 15 kilometer door Schoorl, Groet en Camperduin, samengesteld door Kees de Bakker en Wil Janssen. De literaire route is online beschikbaar. Herman Gorter speelt in dit deel geen rol, maar in deel 1 en deel 3 wel.

Hier scheen 't geluk bereikbaar. Schrijvers over Bergen

In Hier scheen 't geluk bereikbaar. Schrijvers over Bergen. Van Gorter tot Van Dis staan verhalen en essays van dertien specialisten, die de opdracht kregen een verhaal te schrijven over een auteur uit Bergen. Daarbij stonden de vragen 'Wat doet Bergen met een schrijver?' en 'Wat doet een schrijver met Bergen?' centraal:

'Wat maakt de ziel van het Noord-Hollandse dorp Bergen zo onweerstaanbaar, dat er niet alleen schrijvers door werden aangelokt, maar er zelfs drie in het dorp geboren werden?'

In het boek staat onder meer een bijdrage van Lieneke Frerichs over de band die Herman Gorter had met Bergen. Daarnaast bevat het boek drie literaire routes door Bergen.

Hier is het paradijs niet verloren. Schrijvers over Bergen aan Zee

In Hier is het paradijs niet verloren. Schrijvers over Bergen aan Zee. Van Gorter tot Van Dis staat eveneens een bijdrage van Lieneke Frerichs, ditmaal over de band die Herman Gorter had met Bergen aan Zee (zie ook hierboven, onder Standbeeld Zeeweg). Het boek is verschenen in 2005, ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de badplaats in 2006:

'Niet alleen toeristen, maar ook schrijvers, dichters en schilders voelen zich aangetrokken tot de kustgemeenten in de kop van Noord-Holland, waarin Bergen aan Zee een speciale rol vervult.'

In het boek vertellen schrijvers als Adriaan van Dis en Saskia Noort over hun betrokkenheid bij Bergen aan Zee. Ook zijn een boekenoverzicht over Bergen aan Zee en een literaire route opgenomen.

Fridoline’s Literaties

Onder de naam 'Fridoline's Literaties' organiseert gids Fridoline Veering literaire rondwandelingen door het kunstenaarsdorp Bergen. De wandeling duurt 1,5 uur en is op aanvraag. Op de website is het volgende te lezen:

'Een bijzondere wandeling langs huizen waar grote Nederlandse dichters gewoond, gelogeerd of gewerkt hebben. Fridoline vertelt over hun leven en hun werk en terwijl u luistert naar hun mooiste gedichten zullen zij voor u tot leven komen.'

Literaire wandeling Hilversum

De Bibliotheek Hilversum biedt online een Literaire wandeling door Hilversum aan. In deze stadswandeling komt ook Herman Gorter aan de orde. Zo wordt Frank van der Goes genoemd, die net als Gorter redacteur was van De Nieuwe Gids. Ook is er aandacht voor Hof en Haerd, waar Gorter regelmatig kwam en waar hij de echtgenote van Henri van Booven Latijnse les gaf.

Wandelen door het Gooi

In de literaire reisgids Het beste mijner paradijzen. Het Gooi van Frederik van Eeden en Lodewijk van Deyssel (door Ronny Boogaart en Eric de Rooij, nog te verschijnen) staan verschillende wandel- en fietstochten die voeren langs plaatsen die een rol speelden in het leven van Van Deyssel en Van Eeden. Maar zoals de flaptekst zegt: ‘Onderweg ontmoeten we volop andere schrijvers en dichters. Bekende namen, zoals Louis Couperus, Willem Kloos, Herman Gorter en Carry van Bruggen, maar ook tijdgenoten met een vergeten oeuvre.’

Wandel- en fietsroute Walden

In de gids 100 jaar Walden van Aukje de Graaf (zie ook onder Frederik van Eeden) zijn een wandel- en een fietsroute door Bussum opgenomen. De routes zijn gericht op Frederik van Eeden, maar gaan ook langs de huizen van zijn vrienden: Willem Kloos, Jan Veth, Herman Gorter. De villa van Herman Gorter bevindt zich op 's Gravenlandseweg 66, de straat waar ook Van Eeden woonde. De routes zijn te vinden op de website van de Vereniging Vrienden van het Spiegel.