Het orgel is van oudsher een eenling onder de instrumenten en pogingen het met andere instrumenten te laten samenwerken lijken vaak vooral te bevestigen dat het orgel geen ander(e)clx2448 instrument(en) naast zich duldt. Toch zijn er verschillende werken voor orgel met andere instrumenten geschreven, meestal door organisten, die kennelijk werden gedreven door de wens het orgel wat meer in het centrum van het muziekleven te plaatsen. Dat geldt bijvoorbeeld duidelijk voor de stukken op de cd (clx2448) met werken van Marcel Dupré (1886-1971) voor orgel en piano, prima uitgevoerd door Stefan Engels (orgel) en Alessio Bax (piano). Dupré, een legendarisch orgelvirtuoos, schreef de hier opgenomen werken om ze samen met zijn dochter, de pianiste Marguerite Tollet-Dupré, uit te kunnen voeren, vooral op zijn Amerikaanse tournees. Muzikaal bezien bevatten zowel de "Ballade op. 30" uit 1932, de "Variaties op twee thema's op.35" uit 1937 en de "Sinfonia op.42" uit 1947 wel aantrekkelijke gedeelten, maar tegelijkertijd wordt duidelijk dat beide instrumenten elkaar meer in de weg zitten, dan dat ze soepel samenwerken. Er is dan ook merkbaar met de microfoons gemanipuleerd om de balans een beetje in orde te krijgen. Is de combinatie met een enkel ander instrument dus moeizaam, hetzelfde kan worden gezegd van de samenvoeging van orgel en orkest, zoals blijkt op een cd (bex0557) van het Philharmonisches Orchester der Stadt Heidelberg onder leiding van Thomas Kalb, met Martin Häselbock als solist. Uitgevoerd wordt eerst het "Orgelconcert nr.2, op.177" van Joseph Rheinberger (1839-1901), een driedelig werkstuk, geheel gegoten in de conservatieve stijl die Rheinberger zijn leven lang bezigde. Zoals zo vaak in deze bezetting gaan orgel en orkest vooral hun eigen weg en imponeert het orgel voornamelijk wanneer het zijn niet geringe volume aan dat van het orkest bijdraagt. In zijn "Orgelconcert op.100" heeft Marco Enrico Bossi (1861-1925) een dergelijk spierballenvertoon zoveel mogelijk vermeden: het orgel speelt een relatief bescheiden rol, zeker voor een solo-instrument. De opname heeft een voor orkest-opname ongewoon ruime nagalm, en dat komt de klank van het orgel en van deze cd als geheel zeer ten goede. Wat er gebeurt indien geen acht wordt geslagen op de akoestische eigenschappen die zijn vereist om een prettige klankontvouwing van het orgel mogelijk te maken, valt te beluisteren op een Donemus-cd met concerten van Nederlandse componisten, uitgevoerd door het Brabants Orkest onder leiding van Marc Soustrot. Solist in het "Orgelconcert" van Hendrik Andriessen is François Henri Houbart, die het nieuwe Pels & Van Leeuwenorgel in het Eindhovens Muziekcentrum bespeelt. Het orgel mist de nagalm en komt daardoor log en star over, hetgeen door de massieve schrijfwijze van Andriessen op onaangename wijze wordt benadrukt. Het orkest blijkt zich juist prima te voelen met de korte nagalm. Dat blijkt maar al te goed bij het "Scherzo nr.2" van Léon Orthel, het "Fluitconcert" van Marius Flothuis en het "Harpconcert" van Henk Badings, met Raymond Delnoye (fluit) en Ellen Versney (harp) als solisten, waarmee deze cd verder is gevuld. Het spelniveau op deze drie cd's is goed tot zeer goed, maar dat het orgel een eigenzinnig instrument par excellence is, beklijft na beluistering toch het meest. (JvG)_