De serenade was van oorsprong een soort muzikale groet aan een geliefd persoon, meestal uitgevoerd op een stille en aangename avond in de buitenlucht. In de 18de eeuw groeide de serenade uit tot een instrumentale suite, die bij voorkeur 's avonds om 9 uur werd uitgevoerd (niet te verwarren met de 'notturno', die bij voorkeur om 11 uur werd uitgevoerd). Het serene karakter van de serenade bleef in latere tijden haar aantrekkingskracht behouden, ook toen het spelen van dit soort muziek in de buitenlucht al lang in onbruik was geraakt. De serenades van Brahms, Dvorak of Tsjaikovski zorgden dan ook voor een aangename luwte in de concertzaal, waar het anders geducht kon spoken dankzij het vele symfonische geweld van de 19de eeuw. De beide "Serenades" van Brahms uit 1857-1859 zijn dan ook aanzienlijk lichter van karakter dan het sombere "Eerste pianoconcert", dat in dezelfde tijd ontstond. Men heeft dan ook wel opgemerkt dat deze minder pretentieuze muziek moet worden beschouwd als een soort vingeroefening tussendoor, waarin Brahms niet zijn ware zelf laat zien. Toch schieten we niet veel op met dit soort romantische vooroordelen, want de muziek waar het hier omgaat is onmiskenbaar die van Brahms, ook al is dat dan een andere Brahms dan die van het "Eerste pianoconcert". De "Eerste serenade" ontstond oorspronkelijk als nonet. Later volgde een bewerking voor klein orkest, en pas na vele omwerkingen ontstond de bekende versie voor symfonieorkest. De "Tweede serenade" bevat opvallende kenmerken, waaronder de afwezigheid van de violen. Beide serenades worden uitgevoerd door het Scottish Chamber Orchestra onder leiding van Charles Mackerras. (H.J.)