De sombere en trage science-fiction-klassieker 2001: A Space Odyssey van Stanley Kubrick heeft vooral de bekendheid van Strauss’ Also sprach Zarathustra bevorderd. Toch is de meest indrukwekkende muziek uit deze film afkomstig van György Ligeti. Adembenemend is de wijze waarop een soort kosmisch-psychedelische transitie wordt begeleid door Ligeti’s Requiem, waarbij koor en orkest immense klankvelden produceren alsof het om geavanceerde elektronische experimenten gaat. Soortgelijke effecten bewerkstelligde Ligeti in de jaren 1960 ook met de mechanische tegenhanger van de elektronische studio, namelijk het orgel. In Ligeti’s vroegste orgelwerk, Volumina, wordt vooral de monumentaliteit van het orgel benadruk, waardoor het orgel wel iets van een losgebroken monster heeft. Tegen het einde dooft de muziek uit, omdat de windmotor uitgeschakeld wordt. Hierbij zorgt de verminderde druk voor allerlei wonderlijke akoestische neveneffecten. Dit gegeven wordt subtieler toegepast in de Eerste Etude, bijgenaamd ‘Harmonies’, waarbij het verlagen van de winddruk tot de meest wonderlijke spookklanken leidt. De genoemde orgelweken in de uitvoeringen van Gerd Zacher zijn heruitgebracht door Deutsche Grammophon. Heel anders zijn de extravagante Aventures en Nouvelles Aventures, waarbij de drie vocale solisten zich laten meeslepen door allerlei ongecontroleerde gedragingen, die zowel vermakelijk als verontrustend zijn. De cd bevat tevens de Drei Stücke für zwei Klaviere en Mysteries of the Macabre. Uitvoerenden zijn ondermeer sopraan Jane Manning, trompetist Hakan Hardenberger en het Ensemble Intercontemporain onder leiding van Pierre Boulez. (HJ)