De Strijkkwartetten op.54 en op.55 (soms ook vermeld als op.59 & op.60) van Joseph Haydn behoren (samen met de Kwartetten op.64) tot de Kwartetten die hij heeft geschreven voor de virtuoze violist Johann Tost. Deze was de leider van de tweede violisten in het hoforkest van de Esterhazy’s, waar Haydn kapelmeester was. In de 18de eeuw werden sonates vaak gepubliceerd in bundels van zes. Dat de op.54 en op.55 ieder slechts drie kwartetten bevatten is dan ook merkwaardig, omdat de zes kwartetten bij elkaar genomen een samenhangende groep vormen. Het is niet helemaal duidelijk waarom deze verzameling in twee delen gepubliceerd is, omdat de overlevering vertroebeld is geraakt door allerlei piratenedities, waarin de genoemde Tost mede een verdachte rol heeft gespeeld. Verder is bekend dat Haydn de muziek in grote haast heeft geschreven, waarbij hij gebruik maakte van een soort steno. Gelukkig heeft dit niets afgedaan aan de kwaliteit, want de muziek biedt, zoals te verwachten bij Haydn, subliem entertainment met zowel ernst als ironie en met zowel herkenbaarheid als vernieuwing. Opmerkelijk is bijvoorbeeld het eerste deel van het Kwartet Op.54, nr.2. Bekende Haydn-trucs (metrische verschuivingen, onverwachte extrapolaties van slotmotieven die geen slotmotieven blijken te zijn) klinken ook hier. Naast deze plagerijen wordt de luisteraar eveneens in de war gebracht door onverwachte modulaties. Het Adagio daarentegen klinkt donker en ernstig. Ongebruikelijk is ook het slotdeel: een adagio dat bovendien ook nog eens onderbroken wordt door een presto. De Kwartetten op.54 en 55 worden uitgevoerd op authentieke instrumenten door het Quatuor Festetics. (HJ)