Toscanini zei ooit: "Voor de componist Strauss neem ik mijn hoed af. Voor de mens Strauss zet ik hem weer op." Bij Strauss missen we inderdaad iets van een sterk geweten, zoals we dat bij Mahler of Schönberg vinden. De ontroerende schoonheid van Strauss latere werken hebben dan ook iets verdachts: soms lijkt het te gaan om de egoïstische sentimenten van een oude man, die meer rouwt om de wereld die hij verloren heeft, dan om de misdaden van zijn volk. Timothy L. Jackson geeft een boeiende lezing van Strauss' gevoelens tijdens de instorting van het Derde Rijk, waarbij Strauss' hartgrondige afkeer van de moderne tijd als sleutel wordt gebruikt om dieper in diens belevingswereld door te dringen. De "Meta-morphosen" wordt op deze manier een klaagzang over het verlies van de orga-nische wereld, waar Goethe nog onbekommerd van kon dromen. Tevens is de muziek een aanklacht tegen het zieke moder-nisme, waarbij pijnlijk onder ogen moet worden gezien dat Hitler en zijn trawanten tot de ergste bacillen behoren. Vandaar ook het citaat uit Beethovens' "Treurmars", die tenslotte ook werd geschreven voor een gevallen idool die zijn verwachtingen niet waar maakte. Het relaas van Jackson is te vinden in het booklet van een cd van het Brandis Quartett. Deze cd bevat een belangwekkende uitvoering van de "Metamorphosen" in een versie voor strijkseptet. Deze versie werd gereconstrueerd aan de hand van schetsen, die in 1990 zijn herontdekt. Deze versie verschilt dan ook wezenlijk van het zwembadgeluid dat we meestal te horen krijgen, wanneer we de bekende versie voor 23 solostrijkers beluisteren. Deze cd bevat teven Strauss' "Prelude voor Capriccio" en "Verklärte Nacht" van Schönberg. (H.J.)_