Schönbergs (zogenaamde) Eerste Kwartet op.7 werd geschreven in laatromantische stijl, à la Max Reger (maar dan een niveau hoger). Het Tweede Kwartet op.10 is uitzonderlijk in meerdere opzichten. Gaandeweg verlaat de muziek de kaders van de traditionele tonaliteit om de 'lucht van andere planeten' (lees: de atonaliteit) in te ademen: een moment van groot historisch gewicht, dat voor deze gelegenheid speciaal werd opgeluisterd met de toevoeging van een obligate sopraan. Met het Derde en het Vierde Kwartet lijkt Schönberg via zijn lievelingscomponist Brahms terug te keren naar Haydn, Mozart en Beethoven. Kennelijk wilde Schönberg middels een (neo-)klassieke vormgeving zijn publiek toeschreeuwen: 'zien jullie nu wel; dankzij mijn twaalftoonstechniek kunnen we weer net zo componeren als vroeger!; waarom horen jullie dat nou niet?' De ironie van Schönbergs traditionele vormgeving was echter dat zijn twaalftoonsmuziek hierdoor niet eenvoudiger maar juist moeilijker toegankelijk werd. Kennelijk begreep Schönberg niet dat zijn ver doorgestructureerde chromatiek om een radicaal nieuwe vormgeving en esthetiek vroeg. (Daarbij moet wel worden aangetekend dat Schönberg zeer inventief omsprong met ritmische en metrische betekenissen. Ook hiervoor zijn traditionele voorbeelden aan te wijzen, met name bij Mozart. Schönbergs navolging was echter zo rigoreus dat bewegingspatronen feitelijk de thematiek gaan bepalen). Voor de meeste liefhebbers van de klassieke muziek is Schönberg onverteerbaar moeilijk. Gelukkig zijn er ook luisteraars voor wie herhaald luisteren een uitdaging is! Juist deze 'happy few' weten tot deze uiterst expressieve wereld door te dringen, waar de meeste luisteraars slechts grauwe chromatiek horen. Zo speelt het Aron Quartett het Allegro Molto van het Vierde Kwartet alsof hun leven er van afhangt. Groots is ook de homofone inzet van het Largo uit dit kwartet, waaruit duidelijk blijkt dat Schönberg geen zingende rekenlineaal was, maar een expressionist in hart en nieren. (HJ)