De geschiedenis van de muziekopname is inmiddels uitgegroeid tot een heus specialisme. Eerst bleek bij de opkomst van de cd dat deze geluidsdrager bijzonder geschikt was voor de heruit­gave van oude banden, die destijds op grammofoonplaat waren uitgebracht. Vervolgens kwam het heruitbrengen van zeer oude opnames in de mode, vaak mede door het vervallen van daarop oorspronkelijk geldende auteursrechten. In aansluiting hierop mogen de in het begin van de twintigste eeuw gemaakte opna­mes met pianorollen zich in toenemende belangstelling verheugen. De reden hiervoor is simpel. Oude opnames laten zich weliswaar digitaal verbeteren, maar blijven toch hoorbaar oud en, naar hedendaagse opname-maatstaven gerekend, gebrekkig. Het voor­deel van pianorollen is dat het niet gaat om de opname van geluid, maar om het mechanisch vastleggen van pianospel, middels papieren rollen, waarin sterkte van aanslag en pedaal­gebruik door middel van ponsgaatjes keurig worden geregis­treerd. Men hoeft dus alleen maar zo'n rol af te spelen en men kan er een vlekkeloze digitale opname van maken. Dat procedé ligt aan de basis van de hier besproken cd's. Het onderscheid tussen de gebruikte instrumenten en opnamerollen ligt in eenvoudige concurrentie: Ampico en Welte-Mignon waren destijds markt­leiders op dit gebied. Op de eerste cd, 'gespeeld' met het Ampicosysteem zijn opnames te beluisteren van Busoni, Bartok, Leschetitzky, Lhevinne, Grainger en Mahler. Merkwaar­dig genoeg wordt in het boekje nogal veel aandacht besteed aan het aandeel van Mahler, hoewel deze, getuige het klinkend resultaat, toch een zeer matig pianist was - al blijft het interessant om te horen hoe hij zich de uitvoering van het eerste deel van zijn Vijfde symfonie en het laatste van zijn Vierde voorstelde qua tempi, rubati en dergelijke. Interessan­ter is Bartok, die zijn Roemeense dansen met opvallend veel 'romanti­sche' expressie speelt. Hoogtepunten zijn echter Busoni's optreden met Liszts 'Lucia di Lammermoor'-fantasie en Lhevinne met de eveneens door Liszt (en niet, zoals abusieve­lijk wordt gemeld, door Meyerbeer) geschreven fantasie over Robert le Diable. Op de tweede cd klinken opnamen die gemaakt zijn met een geheel gereviseerde Welte-Mignon pianola. Het resultaat doet soms merkwaardig aan. Zo klinkt de interpreta­tie van Mendelssohns Introductie en rondo capriccioso op.14 van Joseph Hofmann, door zijn tijdgenoten als een van de grootste pianis­ten van zijn generatie gezien, nogal merkwaar­dig. De begeleiding is soms veel te sterk en linker- en rechterhand klinken soms zo ongelijktijdig dat de vraag zich opdringt of de rol of de pianola wel optimaal functioneren. Ook bij de Concertétude nr.3 van Liszt, uitgevoerd door Liszt-leerling Frederic Lamond, rijzen dergelijke twijfels. Niette­min is ook hier veel interessant materiaal te vinden, zoals een nogal nuchtere uitvoering van Chopins Noc­turne op.15, nr.2 door Saint-Saëns en Strauss' Salomé's dans door de componist. zelf. Qua documentatie wint de tweede cd, opgenomen in de Naxos-reeks 'Welte Mignon Piano Rolls', het duidelijk van de eerste. (JvG)