Liszt werd door zijn maîtresse Marie D'Agoult geattendeerd op Dante's Divina Commedia: een poëtische beschrijving van de queeste die de dichter door hel, vagevuur en het paradijs voert; benevens een imposant compendium van het in de bijbel en de Griekse filosofie gewortelde wereldbeeld van de Middeleeuwen. Bij Liszt leidde deze literaire ontdekking niet alleen tot de pianosonate Après une lecture du Dante, maar ook tot het voornemen om Dante's tocht op symfonische wijze te verklanken. Met dit laatste plan is het nooit echt wat geworden: Wagner was namelijk van mening dat Liszt met zijn visionaire ambities het onmogelijke wilde. Liszt deed vervolgens een stapje terug, waarbij hij het hemelse 'Paradiso' verving door een Magnificat. Het is zeer de vraag of Liszt hier verstandig aan deed, want volgens sommige kenners verloor hij met deze koerswijziging helemaal zijn greep op de structuur. De Dante Symfonie (Eine Symphonie zu Dantes Divina Commedia; 1856) is in zijn huidige vorm een fascinerend orkestwerk waarin vooruitstrevende vondsten worden afgewisseld met passages die erg langdradig zijn. De volhouders worden echter beloond met een schitterende apotheose (het genoemde Magnificat), waarin drieklanken en tertsverwantschappen de luisteraar als het ware in gewichtsloze toestand brengen. Hiermee was Liszt zijn tijd ver vooruit, want zo'n twintig jaar later componeerde Wagner met dezelfde middelen de slotscène van Parsifal. (HJ)