Al tijdens Bachs leven leek het gedaan met het ambt van organist, waarna de Verlichting slechts weinig organisten van betekenis voortbracht. Het duurde lang voordat de situatie zich verbeterde. Mendelssohn, Schumann en Liszt schreven weliswaar belangrijke orgelwerken, maar hun grootste verdiensten lagen elders. De meeste organisten uit die tijd volgden allerlei onzinnige modes om het burgerlijke publiek te behagen. Een enkeling trachtte weer preludia en fuga's te componeren in de stijl van Bach, waarbij men meestal niet verder kwam dan een verdienstelijk soort epigonisme. Pas met César Franck stond er een organist op die een van Bach onafhankelijke positie innam. Ook Franck stond als vanzelf onder invloed van Bach, maar deze invloed werd wel gemoderniseerd middels de vormtaal van Beethoven en de klanktaal van Wagner. Verder was Franck één van de eersten die ernst maakte met de mogelijkheden van het symfonische Cavaillé-Coll orgel. Hierdoor stond hij (met Guilmant en Widor) aan het begin van een Parijse orgeltraditie, die een einde zou vinden met Messiaen. Met zijn Six Pièces experimenteerde Franck met de symfonische mogelijkheden van zijn orgel in de Sainte-Clotilde. Van deze werken is vooral de serafijne Prélude, fugue et Variation geliefd. Het architectonische meesterschap van de Fantasie en la en het Cantabile uit de Trois Pièces tonen ons een componist die zich volledig meester weet over de vormtaal. De Pièce Héroïque zou als karakterstuk beter thuis passen in de Six Pièces, al lijkt de hymnische afsluiting vooruit te wijzen naar Francks zwanenzang: de Trois Chorals. Deze koralen zijn misschien wel het mooiste dat de orgelliteratuur de afgelopen tweeënhalve eeuw heeft voortgebracht. (HJ)