Het in 1971 uitgebrachte What’s Going On deed voor soul wat Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band deed voor popmuziek. Het is een plaat waarop nieuwe muzikale wegen resulteerden in krachtige, geëngageerde soulmuziek. Voor What’s Going On waren r&b-platen vaak niet meer dan weinig zeggende singlecollecties. In plaats hiervan reflecteerde Gaye op dit conceptalbum de onrustige tijdsgeest (Vietnam, de desillusies van de jaren zestig revolutie, Black Awareness), waarbij hij de vinger legde op veel maatschappelijk onrecht. ‘Crime is increasing/trigger happy policing,’ van Inner City Blues (Make Me Wanna Holler) heeft vandaag de dag nog niets aan relevantie ingeboet, en het titelnummer blijft een krachtige schreeuw om eenheid en vrede. Met een donker, grillig en jazzy geluid was What’s Going On muzikaal minstens zo radicaal als de inhoud. De losse, maar ferm groovende arrangementen worden nog eens aangevuld met zwoele strijkers en stevig koorwerk. Hij was niet de eerste die de soul maatschappelijk bewust maakte (Curtis Mayfield ging hem bijvoorbeeld voor) maar door het grote succes van zijn opus durfden veel andere Afro-Amerikaanse artiesten (waaronder gevestigde namen als The Temptations en James Brown) zich los te wrikken uit de strakke, commerciële stramienen van labels als Motown, en meer autonomie en persoonlijke expressie mee te geven aan hun muziek. Het muzikale en historische belang van What’s Going On valt daarmee niet te ontkennen maar meer dan dat is het Gayes meesterwerk en een van de grootste soulalbums uit de muziekgeschiedenis.