In de 18de eeuw werd de kerkmuziek en de opera hoger aangeschreven dan de instrumentale muziek. Dit veranderde echter met Beethoven. Deze liet bijvoorbeeld in zijn Derde en Vijfde Symfonie horen dat men oeroude theatrale noties als 'tragiek' of 'catharsis' kon creëren met puur instrumentale middelen: tragedies zonder woorden, zogezegd. De impact van deze muziek was zo groot, dat de componisten van de romantiek voortdurend worstelden met Beethovens nalatenschap. Er ontstond ook een bepaalde scheiding van geesten: Wagner vervolgde met zijn opera's het spoor van de experimentele Beethoven-symfonieën (de Derde, Vijfde, Zesde en Negende), terwijl Schumann en Mendelssohn trouw bleven aan klassieke vormschema's. Brahms was nog maar een adolescent toen hij door Schumann werd 'getipt' als de hoop van de Duitse muziek. Toch duurde het lang voordat Brahms het aandurfde zijn symfonische eersteling te schrijven. Zijn eerste publieke succes was nota bene een vocaal werk (Ein deutsches Requiem). Ruim na zijn veertigste ging de Eerste Symfonie in première; opmerkelijk genoeg is dit dezelfde periode waarin Brahms zijn uiterlijk transformeerde door middel van een enorme baard. (HJ)