Halverwege de jaren 1930 was Sjostakovitsj voor even geliefd dankzij zijn opera Lady Macbeth van Mtsensk. De vreugde was echter van korte duur: op 28 januari nam Stalin en nog een aantal partijfunctionarissen plaats in hun met staalplaten gepantserde regeringsloge om deze publiekstrekker van internationale allure met eigen ogen te gaan aanschouwen. Over Stalins reactie is niets bekend, maar zijn gezelschap reageerde tijdens de uitvoering verdacht vrolijk. Naderhand zou Stalin gezegd hebben: 'Dit is chaos en geen muziek!' Misschien heeft hij het ook niet gezegd, maar een paar dagen later bevatte de Pravda een artikel onder de titel 'Chaos in plaats van muziek - over de opera Lady Macbeth van Mtsensk'. Het mag een wonder heten dat Sjostakovitsj deze aantijging heeft overleefd, want een mensenleven stelde niets voor in die dagen. Helaas verdween door deze kwestie ook één van Sjostakovitsj' beste werken, de Vierde Symfonie, in de bureaula. Pas aan het begin van de jaren '60, toen Stalin al lang dood was, ging de Symfonie in première, waardoor men het met terugwerkende kracht kon beluisteren als een aanklacht tegen de staatsterreur. Het gefnuikte oeuvre van Sjostakovitsj is wat dat betreft al even vaak van betekenis gewisseld als een kameleon van kleur. (HJ)