Jacques Perk Erfenis
Jacques Perk Erfenis
1. Monumenten en gedenkplaatsen
Gedenkplaat Lange Breestraat, Dordrecht
Aan de Lange Breestraat in Dordrecht stond vroeger het huis waar Jacques Perk op 10 juni 1859 werd geboren. Op een gevelsteen aan het huidige woonhuis staan als herinnering daaraan de dichtregels Mijn ziel wiekt als een / leeuwriklied naar boven / tot boven ‘t licht haar / lichter licht gemoet.
De Dordtse dichter Kees Klok vindt het een al te bescheiden eerbetoon, getuige wat hij op 22 maart 2009 in zijn weblog schreef: ‘Aan de Breestraatzijde dus prijkt in de muur, maar zo achteraf dat het een nietsvermoedende voorbijganger zelden opvalt, een gevelsteen, die aangeeft dat hier ooit Perks geboortehuis stond.’ Perk komt er in Dordrecht sowieso erg bekaaid af, aldus Klok. ‘Hij moet het stellen met die gevelsteen. Nergens in de stad is een standbeeld van hem te bekennen (…). We hebben wel een Parkschool, maar geen Perkschool, zoals bijvoorbeeld Amsterdam en Leeuwarden. Er is zelfs geen straat naar hem genoemd, zoals dat wel in de buurdorpen Zwijndrecht en Papendrecht het geval is.’
Een groots opgezet Jacques Perkfestival dat hij, na al die jaren van verwaarlozing, een passend eerbetoon had gevonden van de stad aan de dichter bij diens 150ste geboortedag, is er niet gekomen. Wel hield Fabian Stolk, de bezorger van Gedichten (1999) van Perk in de Delta-reeks, op die dag in het Centrum voor Beeldende Kunst een lezing over de dichter.
Gedenkteken, La Roche-en-Ardenne
In de zomer van 1879 bezocht dominee Marie Adrien Perk, de vader van Jacques, met zijn gezin het stadje La Roche-en-Ardenne dat hem zeer bekoorde. Met zijn zoon sloot hij zich aan bij een groep natuurvrienden, met wie ze wandeltochten maakten in de omgeving. Een van de leden van dat internationale gezelschap was de 20-jarige Mathilde Thomas, op wie de jonge dichter verliefd werd en die hij zou vereeuwigen in de meer dan honderd sonnetten tellende krans Mathilde.
Even buiten de stad, in de berm van de Avenue de Hadja, met zicht op de Ourthe, werd in 1912 een gedenksteen ter ere van dominee Perk opgericht. Hij schreef in 1882 de eerste Nederlandstalige reisgids over de Ardennen. Op de steen zijn de volgende regels van hem opgenomen: ‘LA ROCHE est le centre d'un panorama splendide qui se grave ineffaçablement dans la mémoire de celui qui a eu le bonheur de le contempler. Jamais je n'ai quitté, qu'avec un sentiment de vif regret, cet endroit charmant favorisé par les dons les plus variés de la nature et où il fait si bon de se délasser.’
In 1933 werd op de andere zijde van de granieten steen in rode letters een dichtregel van Jacques Perk aangebracht : ‘Ik ijl naar mijn geliefde de lustige Ourthe, die mij schaterend opvangt…’ In het Hotel des Ardennes in La Roche had hij een begin gemaakt met zijn sonnettenkrans, geïnspireerd door de omgeving en door Mathilde die zijn liefde echter niet beantwoordde. Hij heeft haar na die paar dagen in 1879 nooit meer teruggezien.
2. Bibliotheken en musea
Letterkundig Museum, Den Haag
Het handschrift van Perks Mathilde bevindt zich in de collectie van de Koninklijke Bibliotheek. Het Letterkundig Museum beheert een zeer bescheiden verzameling brieven, handschriften en persoonlijke documenten van de dichter. De collectie bevat tevens enkele curiosa, waaronder een ivoren crucifix en een fez waarop Perk zeer gesteld zou zijn geweest. Wie door de Nationale Schrijversgalerij dwaalt, zal een klein olieverfportret van Perk tegenkomen dat in 1879 werd vervaardigd door Herman van der Voort in de Betouw.
Zie voor een overzicht van alle documenten van Jacques Perk in het Letterkundig Museum de Catalogus.
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
De collectie ‘Perk’ van de Koninklijke Bibliotheek omvat ongeveer 1 meter publicaties. Die komt uit de bibliotheek en een gedeelte van de autografen- en documentencollectie die Willem Kloos er onderbracht, zoals hij geruime tijd voor zijn overlijden had besloten. Op de website van de KB is te lezen wat de collectie omvat: ‘onder meer varianten van Perks beroemde sonnettenkrans Mathilde, die mede de basis vormden van Stuivelings standaardeditie uit 1941, en diverse varianten van het gedicht Iris (‘Ik ben geboren uit zonnegloren / en een vochtige zucht van de zee’). Ook de totstandkoming van de uitgave van Perks Gedichten in 1882 door C. Vosmaer en Willem Kloos, met de beroemde inleiding van Kloos die als “het poëtisch programma van Tachtig” bekend staat, is door een uitvoerige correspondentie uitstekend gedocumenteerd.’
Het Geheugen van Nederland
In de collectie van de Koninklijke Bibliotheek is te volgen welke wijzigingen Kloos heeft aangebracht in de tekst van de sonnettenkrans, voordat die in De Nieuwe Gids werd gepubliceerd. Online is dat te zien in onderdelen van die collectie die zijn ontsloten in Het Geheugen van Nederland, het nationale programma voor de digitalisering van het Nederlands cultureel erfgoed. Andere stukken en objecten betreffende Jacques Perk in Het Geheugen zijn onder meer afkomstig van de Universiteit van Amsterdam, het Theater Instituut Nederland en het Nederlands Muziek Instituut.
Rijksmuseum, Amsterdam
Het Rijksmuseum bezit een portret van Jacques Perk uit 1882 door Johan Heinrich Neuman, een buste in ovaal naar een foto van A. Greiner uit maart 1880.
3. Toeristische route
Literaire wandeling Gilde Dordrecht
‘In Dordrecht heeft o.a ‘Vadertje Cats’ gewoond en gewerkt, Jacques Perk is er geboren, maar ook de schrijfster Top Naeff, en van de meer recente schrijvers Kees Buddingh en onze stadsdichter, Jan Eijkelboom. Komt zien waar zij woonden en werkten…’ Dat is op de website van Gilde Dordrecht te lezen over de literaire wandeling die zij aanbiedt binnen het geheel van de stadswandelingen. Afspraken voor wandelingen zijn op afspraak te maken door te mailen naar stadswandelingen2@gilde-dordrecht.nl of telefonisch op 078 – 616 09 10.